Dat COVID-19 gepaard kan gaan met neurologische symptomen is bijna twee jaar nadat de wereldwijde pandemie begon genoegzaam bekend. Hoofdpijn, concentratieproblemen en verlies van reuk- en smaakzin zijn maar een paar van de ziekteverschijnselen. Maar wat de langetermijngevolgen voor de hersenen zijn is minder duidelijk. Zijn de neurologische gevolgen van COVID-19 van korte duur, of zorgen ze op latere leeftijd voor een grotere cognitieve achteruitgang naarmate mensen ouderen worden? Er zijn vroege tekenen die erop wijzen dat mensen die COVID-19 gehad hebben mogelijk een verhoogd risico op de ziekte van Alzheimer kunnen hebben.
In de Verenigde Staten is eerder dit jaar onder de naam RECOVER (Researching COVID to Enhance Recovery) een groot multidisciplinair onderzoek van start gegaan om de langetermijngevolgen van COVID-19 in kaart te brengen, met inbegrip van de neurologische aspecten. Het National Institute of Health werkt aan een nationale database waarin alle neurologische symptomen en complicaties die zijn waargenomen bij COVID-patiënten en in weefselmonsters.
Neurologische symptomen als hoofdpijn of verlies van reuk werden gemeld door meer dan 90% van alle COVID-patienten. Velen van hen ervaarden twee of meer symptomen. En al snel werd duidelijk dat met name deze neurologische symptomen lang aanwezig bleven nadat de acute infectie voorbij was. Mensen meldden geheugenproblemen, concentratieproblemen, ‘brain fog’, problemen met taalbeheersing, problemen met plannen, instructies te volgen en te multitasken.
Dat zijn precies de cognitieve functies die, wanneer ze achteruit gaan, in verband gebracht worden met beginnende dementie. Om die reden bestaat er enige bezorgdheid bij neurologen over de duur van deze symptomen. Keren de neurologische functies mettertijd weer helemaal terug, of is er sprake van blijvende schade die mogelijk een voorbode kan zijn van dementie of Alzheimer? En herstellen jongere patiënten sneller dan oudere? Daar wordt momenteel volop onderzoek naar gedaan.
Er zijn wetenschappers die menen dat de COVID-vaccins ook bescherming bieden tegen een potentieel groter risico op dementie. Dat geldt namelijk ook voor griepvaccinaties, omdat die het immuunsysteem versterken. Binnen het RECOVER-programma zal dan ook speciale aandacht zijn voor het effect van vaccinaties op het dementierisico.
Waar ook meer duidelijkheid over nodig is is de wijze waarop het virus de hersenen aanvalt en beschadigt. Daarbij kunnen verschillende factoren in het spel zijn. Er zijn aanwijzingen dat het virus ervoor zorgt dat er veranderingen plaatsvinden in de bloedvaten in de hersenen, die ofwel geblokkeerd raken of zich juist verwijden. Ook zijn er studies die schade aan de wittestof hebben gevonden als gevolg van vasculaire veranderingen in het brein. Daarnaast zijn er onderzoeken gaande naar inflammaties in de hersenen. Zo suggereert een studie die eerder dit jaar in vakblad Cells werd gepubliceerd dat die inflammaties ook na de acute COVID-fase aanhouden en voor veranderingen in de proteïnenhuishouding kunnen zorgen, met name bij eiwitten die met dementie geassocieerd worden. Bij verschillende patiënten werden verhoogde waarden van amyloïde bèta en tau gemeten, twee eiwitten die een rol spelen bij de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer.
Weer een andere invalshoek bestudeert het erfelijk risico op Alzheimer, en in hoeverre dat in verband staat met een grotere kans op een ernstig ziekteverloop bij COVID-19. Volgens een studie die werd gepubliceerd in Brain is er na een COVID-infectie een verhoogde expressie van een gen waarvan bekend is dat het in verband staat met een hoger risico op Alzheimer. Maar er is nog heel veel onderzoek nodig om precies in kaart te brengen of –en hoe- COVID-19 de hersenen beïnvloedt en de kans op Alzheimer vergroot. De vele studies in het kader van het Amerikaanse RECOVER-programma kunnen daar een belangrijke rol in spelen.
Meer informatie
Naar boven
