dr. G. Hageman

Licht traumatisch hoofdletsel zonder afwijkingen op een CT-scan, maar wel persisterende posttraumatische klachten: een rol voor DTI-MRI?

SAMENVATTING

Bij meer dan 80% van de mensen die met een licht traumatisch hoofdletsel (LTH) de afdeling Spoedeisende Hulp bezoeken, wordt een CT-scan gemaakt. De meeste patiënten met LTH hebben een niet-afwijkende CT-scan van de hersenen; bij 8–15% worden traumatische afwijkingen gevonden. Na 6 maanden heeft circa 40% van de patiënten echter nog posttraumatische klachten. Traumatisch axonaal letsel (TAI) kan echter niet met een CT-scan worden aangetoond en slechts in beperkte mate met conventionele MRI-opnames. In dit literatuuroverzicht wordt ‘diffusion tensor imaging’ (DTI) beschreven, een geavanceerde MRI-techniek die zeer gevoelig is voor microstructurele afwijkingen en wel in staat is om TAI aan te tonen. De fractionele anisotropie (FA), de meest gebruikte maat bij DTI, kan in de eerste maand na een LTH zowel – tijdelijk – verhoogd als verlaagd zijn. Bij DTI na een maand is er een correlatie tussen een verminderde FA en persisterende posttraumatische klachten of bevindingen bij neuropsychologisch onderzoek. Het corpus callosum, corona radiata en capsula interna zijn het frequenst aangedaan. Persisterende posttraumatische klachten worden echter mede veroorzaakt door andere (pre-existente) factoren, zodat de prognostische waarde van DTI nog beperkt is. In afwachting van goed opgezette, longitudinale studies is introductie van DTI-MRI in de klinische praktijk nog niet geïndiceerd.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2021;122(7):338–47)

Een score van 13 op de Glasgow-comaschaal: matig-ernstig of licht traumatisch hoofdletsel?

SAMENVATTING

Bij de oorspronkelijke Glasgow-comaschaal werden patiënten met een score van 13 (GCS 13) ingedeeld in de categorie matig-ernstig traumatisch hoofdletsel. Sinds 2001 wordt een GCS-score van 13 gerekend tot de categorie licht traumatisch hoofdletsel. In dit artikel wordt ingegaan op het klinisch beeld en het beloop, CT-afwijkingen, ziekenhuisopname, neurochirurgische interventie en mortaliteit bij de groep patiënten met een GCS-score 13. Patiënten met een score van 13 hebben vaker dan degenen met een score van 14–15 een doorgemaakte bewustzijnsstoornis of een posttraumatische amnesie. Patiënten met een GCS-score 13 vertonen veel vaker dan patiënten met een GCS-score 14–15 afwijkingen op CT-scans. Bijna alle patiënten met een score van 13 worden in het ziekenhuis opgenomen, in 10–50% van de gevallen op de afdeling Intensive Care. Bij bijna 18% treedt een klinische achteruitgang op, en bij 5% is een neurochirurgische ingreep nodig. De mortaliteit onder patiënten met een GCS-score 13 bedraagt 5%. Het klinisch beeld en de uitkomsten bij patiënten met een GCS-score 13 komen dus meer overeen met de categorie matig-ernstig traumatisch hoofdletsel. In de discussie wordt het beleid bij deze patiënten besproken; er bestaat geen Nederlandse richtlijn voor matig-ernstig traumatisch hoofdletsel.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2021;122(5):192-6)

Biomarkers bij kinderen met traumatisch hoofd/hersenletsel

SAMENVATTING

Dit artikel geeft een overzicht van de literatuur over de rol van biomarkers als voorspeller voor CT-afwijkingen en van klinische uitkomst na hersenletsel bij kinderen. Bij kinderen zijn de klinische verschijnselen na een licht traumatisch hoofd/hersenletsel geen betrouwbare voorspellers voor een intracraniële traumatische afwijking. De vraag is of biomarkers wel CT-afwijkingen kunnen voorspellen. Dat zou bijdragen aan een reductie van het aantal CT-scans en van de stralingsbelasting. Met gebruik van leeftijdsafhankelijke afkapwaarden blijken S-100 β en ‘ubiquitin c-terminal hydrolase’ (UCH-L1) en in mindere mate ‘glial fibrillary acidic protein’ (GFAP) goede voorspellers voor een negatieve CT-scan. GFAP en UCH-L1 zijn daarnaast veelbelovend als voorspellers voor intracraniële CT-afwijkingen bij kinderen met een licht traumatisch hoofd/hersenletsel. Deze biomarkers correleren ook met de klinische verschijnselen van het hersenletsel en de MRI-afwijkingen. Ook komt de rol van biomarkers aan bod bij kinderen met ernstiger hersenletsel als betrouwbare voorspellers van de uitkomst. Implementatie van combinaties van biomarkers in de diagnostiek van traumatisch hoofdletsel bij kinderen dient een tweeledig doel: betere voorspelling van de uitkomst én het realiseren van minder CT-scans.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2020;121(3):130–5)

Licht traumatisch hoofdletsel bij ouderen – oorzaken en gevolgen

SAMENVATTING

Jaarlijks bezoeken in Nederland bijna 100.000 mensen van 65 jaar of ouder een afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) na een valongeval. Ongeveer de helft van hen wordt in het ziekenhuis opgenomen. Bij 15% van alle valongevallen bij ouderen is sprake van traumatisch hoofdletsel. Dit artikel beschrijft een onderzoek bij 211 ouderen met licht traumatisch hoofdletsel na een val, die zich presenteerden op de SEH van 1 van de 3 deelnemende Nederlandse ziekenhuizen. In dit artikel worden de traumamechanismen en de rol van onderliggende oorzaken zoals medicatiegebruik en comorbiditeit beschreven. Verder wordt ingegaan op mogelijke preventieve maatregelen voor ouderen.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2019;120(6):207–11)

Biomarkers bij licht traumatisch hoofdletsel

SAMENVATTING

In de diagnostiek van licht traumatisch hoofdletsel (LTH) op de afdeling Spoedeisende Hulp zijn vooral het neurologisch onderzoek en de CT-scan van de hersenen van belang. Biomarkers worden in Nederland niet standaard gebruikt, hoewel meerdere zijn onderzocht om intracraniële complicaties na een LTH te voorspellen. In Scandinavische traumarichtlijnen is S-100 βals biomarker opgenomen. In dit artikel wordt de waarde van dit gliale eiwit bij de diagnostiek van LTH bij volwassenen beschreven, evenals de rol van ‘glial fibrillary acidic protein’ (GFAP), ‘ubiquitin c-terminal hydrolase’ (UCH-L1), tau en ‘neurofilament light’. Lage concentraties van S-100 β, GFAP en UCH-L1 voorspellen nauwkeurig een niet-afwijkende CT-scan. Klinische toepassing van deze biomarkers zou kunnen leiden tot een reductie van het aantal CT-scans. Het is daarom aan te bevelen dat biomarkers worden opgenomen in een revisie van de richtlijn ‘Opvang van patiënten met licht traumatisch hoofd/hersenletsel’. Hoge waardes van GFAP en UCH-L1 kunnen mogelijk intracraniële complicaties voorspellen, maar daarvoor is het bewijs nog onvoldoende.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2019;120(3):111–7)

Wordt amyoplasia congenita, de meest klassieke vorm van arthrogryposis, veroorzaakt door een virusinfectie tijdens de zwangerschap?

SAMENVATTING

Arthrogryposis multiplex congenita is een verzamelterm voor verschillende aandoeningen die leiden tot multipele congenitale contracturen, meer dan alleen een klompvoet of heupluxatie. Deze niet-progressieve contracturen, al bij de geboorte aanwezig, worden veroorzaakt door verminderde kindsbewegingen. De meest voorkomende oorzaak van verminderde kindsbewegingen is congenitale, niet-progressieve, spinale spieratrofie, ook wel bekend als amyoplasia congenita of klassieke (neurogene) arthrogryposis. Een epidemische toename van het aantal aangedane pasgeborenen in de jaren 60 en 70 van de 20^e eeuw suggereerde een aan poliomyelitis verwant virus als mogelijke oorzaak. Een dergelijk virus is tot voor kort bij de mens nooit gevonden, maar wel bij dieren met congenitale contracturen. Onlangs zijn echter 17 kinderen met amyoplasia congenita in het kader van een maternale zikavirusinfectie beschreven. Dat betekent dat voor het eerst bij de mens een maternale infectie met een neurotroop virus is aangetoond, leidend tot een prenatale voorhoornaandoening met als gevolg verminderde kindsbewegingen en contracturen bij de geboorte. Het is van belang om bij pasgeborenen met amyoplasia congenita aan een prenatale virusinfectie te denken en serologisch onderzoek te verrichten van vruchtwater, navelstreng of placenta, of van het bloed of de liquor van de pasgeborene.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2019;120(1):4–10)

Fietsongevallen met een hoofdtrauma, een inventarisatie van onderliggende oorzaken

SAMENVATTING

Jaarlijks worden in Nederland 75.000 slachtoffers van een fietsongeval behandeld op een afdeling Spoedeisende Hulp (SEH) en worden 15.000 fietsers na een ongeval in het ziekenhuis opgenomen. In dit artikel inventariseren we onderliggende oorzaken van fietsongevallen met hoofdletsel. Het betreft een multicenter prospectief onderzoek naar risicofactoren bij patiënten van 16 jaar of ouder met een Glasgow Coma Somscore (GCS) van 9–15, die op de SEH werden gezien met een licht tot matig-ernstig traumatisch hoofdletsel. Van 1 januari 2013 tot 31 december 2015 werden in het Medisch Spectrum Twente in Enschede en in het UMCG in Groningen 806 patiënten geïncludeerd. Demografische gegevens, het aantal fietsongevallen en de onderliggende oorzaken (met name alcoholgebruik) werden bestudeerd. Er waren 791 patiënten met een licht en slechts 15 met een matig-ernstig traumatisch hoofdletsel. Het betrof 497 mannen en 309 vrouwen met een gemiddelde leeftijd van 42,8 jaar (spreiding 16–91). Bij 239 van deze 806 patiënten (30%) deed zich een fietsongeval voor; 197 op een normale fiets, 13 op een elektrische fiets, 24 op een racefiets en 5 op een mountainbike. De ongevallen op een normale fiets betroffen 106 mannen en 91 vrouwen, gemiddelde leeftijd 45,0 jaar. Deze fietsongevallen vonden opvallend vaak ’s nachts plaats, na alcoholgebruik. Bij 92 van de 197 ongevallen (47%) met een normale fiets was alcoholgebruik in het spel. Fietsongevallen zijn bij 30% van de patiënten oorzaak van traumatisch hersenletsel, vaak in combinatie met alcoholgebruik. Preventieve maatregelen, met bijvoorbeeld alcoholcontroles voor fietsers, zijn nodig om het aantal fietsongevallen met hoofdletsel te verminderen.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2018;119(4):118–22)