Mediterraan dieet verlaagt kans op dementie onafhankelijk van genetische predispositie

maart 2023 Preventie Diede Smeets
Caprese. Caprese salad. Italian salad. Mediterranean salad. Italian cuisine. Mediterranean cuisine. Tomato mozzarella basil leaves black olives and olive oil on wooden table. Recipe - Ingredients

Vanwege de hoge prevalentie van dementie en de toenemende maatschappelijke kosten die hiermee gepaard gaan, is het vinden van effectieve preventieve strategieën van groot belang. Hoewel tot op heden geen consensus is bereikt, bestaan er aanwijzingen dat een Mediterraan dieet het risico op dementie kan beperken. Dit bewijs is echter afkomstig van kleine cohortstudies waarbij genetische predispositie vaak niet in beschouwing wordt genomen. Recentelijk zijn de resultaten van een grootschalige studie naar het effect van een Mediterraan dieet op het risico op dementie gepubliceerd in BMC Medicine.

De studie includeerde 60.298 deelnemers afkomstig uit de UK Biobank, met een gemiddelde follow-upduur van 9,1 jaar. Op het moment van inclusie waren alle deelnemers ≥60 jaar. De deelnemers rapporteerden elke 3-4 maanden hun dieet met behulp van Oxford WebQ, waarmee de consumptie van 206 soorten voedsel en 32 soorten dranken bijgehouden kan worden gedurende een periode van 24 uur. Van alle deelnemers waren 1-5 datapunten beschikbaar. De data werd gecorrigeerd voor energie-inname (2.000 kcal/dag) om zo de kwaliteit van het dieet onafhankelijk van de kwantiteit van energie-inname te kunnen bestuderen.

De naleving van het Mediterrane dieet werd beoordeeld aan de hand van twee verschillende scores:

  • Mediterranean Diet Adherence Screener (MEDAS): een vragenlijst waarbij voor 14 voedselbronnen bepaald wordt of een deelnemer deze wel of niet voldoende inneemt. In deze studie werd een gevoeligere, continue versie van de MEDAS-score gebruikt
  • Mediterranean diet Pyramid (PYRAMID): een vragenlijst waarbij op 15 onderdelen een continue score tussen 0-1 wordt gegeven naar mate de deelnemer voedsel in die laag van de piramide heeft geconsumeerd.

Polygenetisch risico

De associatie tussen de naleving van het Mediterrane dieet en het risico op dementie (door alle oorzaken) werd berekend met Cox-regressieanalyses van de proportionele risico’s. Daarnaast werd de interactie tussen het Mediterrane dieet en het polygenetische risico op dementie onderzocht. De polygenetische risicoscore kwam tot stand na inclusie van 249.273 onafhankelijke genetische varianten.

Lager risico op dementie

Een hogere naleving van het Mediterrane dieet bleek geassocieerd met een lager risico op het ontwikkelen van dementie, met respectievelijke hazardrisico’s van 0,77 (95%-BI: 0,65-0,91) en 0,86 (95%-BI: 0,73-1,02) voor de MEDAS en PYRAMID-scores. Een toename van de MEDAS-score met één punt was geassocieerd met een 6,9% lager risico op dementie (HR [95%-BI]: 0,931 [0,895-0,969; p<0,001]). Bij eenzelfde toename van de PYRAMID-score was dit risico 4,2% lager (HR [91%-BI]: 0,958 [0,922-0,0996]; p=0,031). Alleen met een hoge naleving van het Mediterrane dieet werd een significant verlaagd risico op dementie gezien in vergelijking met een lage naleving. Bij een matige naleving was dit verschil niet significant met lage naleving.

Een hogere polygenetische risicoscore bleek tevens geassocieerd was met een verhoog risico op dementie (HR [95%-BI]: 1,224 [1,102-1,360]; p<0,001). Daarentegen werd geen significante interactie gevonden tussen polygenetisch dementierisico en de naleving van het Mediterrane dieet, op basis van de MEDAS- (HR [95%-BI]: 1,036 [0,977-1,076]; p=0,070) of PYRAMID-score (HR [95%-BI]: 1,011 [0,974-1,049]; p=0,572).

Conclusie

Uit deze grootschalige studie is gebleken dat een hogere naleving van het Mediterrane dieet inderdaad het risico op dementie lijkt te verlagen. Dit effect bleek onafhankelijk van het genetische risico op dementie. Daarmee duiden deze resultaten op het belang van het volgen van een gezond dieet ter preventie van dementie.  

Referentie

Shannon OM, Ranson JM, Gregory S, et al. Mediterranean diet adherence is associated with lower dementia risk, independent of genetic predisposition: findings from the UK Biobank prospective cohort study. BMC Medicine 2023;21:81.