NEUROCHIRURGIE

Chordomen: huidige stand van zaken en nieuwe ontwikkelingen

Samenvatting

Een chordoom is een zeldzame primaire bottumor die uitgaat van het axiale skelet, met name ter hoogte van de schedelbasis en het sacrum. Verondersteld wordt dat deze tumoren uitgaan van embryonale restanten van het notochord. Het betreft een zeldzame tumor, die voorkomt bij relatief jonge mensen. De behandeling bestaat op dit moment uit een zo maximaal mogelijke resectie, aangevuld met proton- of carbon-ionradiotherapie. Desalniettemin is de prognose over het algemeen slecht. Recentelijk zijn er nieuwe ontdekkingen op het gebied van de moleculaire mechanismen gedaan, die gebruikt kunnen worden om nieuwe therapieën te ontwikkelen. In dit artikel wordt de stand van zaken besproken en een overzicht van de recente bevindingen in het onderzoeksveld geboden.

(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2016;117(1):17–24)

Functionele mapping binnen wakkere Neurochirurgie

Samenvatting

Neurochirurgie bij patiënten met hersentumoren in eloquente zones beoogt een maximale resectie van de tumor met een minimaal risico op postoperatieve functionele uitval. Inzicht in de functie en de exacte locatie van corticosubcorticale regio’s en hun verbindingen is daarbij van cruciaal belang. Non-invasieve beeldvormende technieken zoals magnetische resonantie-imaging (MRI), functionele MRI, navigerende transcraniële magnetische stimulatie en diffusion tensor imaging worden vaak gebruikt om de locatie en functie van de eloquente regio’s in de hersenen en de subcorticale verbindingen te bepalen. Uit onderzoek blijkt dat deze geavanceerde technieken niet altijd accuraat inzicht verschaffen in de functionele neuroanatomie. Actueel geldt de meer invasieve techniek directe elektrische stimulatie (DES) als gouden standaard. Om essentiële zones voor onder andere taal, motoriek en sensibiliteit te bepalen worden via DES een aantal corticale en subcorticale structuren rechtstreeks gestimuleerd met elektroden terwijl de patiënt wakker is en diverse taken uitvoert. Op deze manier kunnen functioneel belangrijke regio’s gespaard worden tijdens de resectie, waardoor het risico op postoperatieve uitval minimaal is en een goede kwaliteit van leven verzekerd. In dit artikel wordt een overzicht geboden van de pre- en postoperatieve mappingtechnieken in relatie tot DES en worden enkele aanwijzingen voor de praktijk gegeven die relevant zijn in de pre-, intra- en postoperatieve fase van de wakkere neurochirurgie.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116(4):187-195)

Verbetering van cerebrale doorbloeding met elektrische neurostimulatie

Samenvatting

Cerebrale doorbloeding wordt gereguleerd door een complex systeem van mechanismen. Een van deze mechanismen is de sympathische innervatie van de cerebrale bloedvaten. Elders in het menselijk lichaam, onder meer ook in het brein, is verbeterde doorbloeding gerapporteerd onder invloed van elektrische stimulatie. Waarschijnlijk is dit sympathisch gemedieerd. Derhalve zou elektrische modulatie van de sympathische innervatie van de cerebrale vaten van invloed kunnen zijn op de cerebrale doorbloeding.

Elektrische stimulatie zou onder andere bij cerebrale vaatspasmen als gevolg van een subarachnoïdale bloeding van therapeutische waarde kunnen zijn. In dit artikel leveren we bewijs voor de rol van de sympathicus in de regulatie van cerebrale doorbloeding. Daarnaast presenteren we de resultaten van ons recente klinisch onderzoek op het gebied van elektrische stimulatie ter beïnvloeding van deze sympathische innervatie en de effecten hiervan op cerebrale doorbloeding bij patiënten met een subarachnoïdale bloeding.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116(3):139-145)

Functielokalisatie door directe elektrische stimulatie tijdens hersenoperaties: een kritische beschouwing

Samenvatting

Directe elektrische stimulatie van corticale en subcorticale structuren wordt in toenemende mate gebruikt tijdens hersenoperaties om de kans op neurologische uitvalsverschijnselen te verkleinen en de tumorresectie te maximaliseren. De methode is de klinische gouden standaard voor functielokalisatie, maar kent een aantal praktische en methodologische tekortkomingen. In dit artikel wordt de methode kritisch beschouwd. De resultaten van directe elektrische stimulatie dienen te worden geïnterpreteerd in het licht van nieuwe neurocognitieve modellen. Hierin zijn hersenfuncties gerepresenteerd in neurale netwerken die zijn gedistribueerd over meerdere hersengebieden. Het klinische nut van directe elektrische stimulatie dient beter wetenschappelijk te worden onderzocht.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116(2):87-95)

Microvasculaire decompressie voor trigeminusneuralgie: 25 jaar ervaring in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG)

Samenvatting

In dit artikel beschrijven wij onze ervaring met microvasculaire decompressie bij patiënten met trigeminus neuralgie met lange termijn follow-up. Doel van het retrospectieve onderzoek was het kwantificeren en analyseren van het behandelresultaat na een microvasculaire decompressie bij patiënten met trigeminus neuralgie die in de periode 1983–2008 geopereerd werden in het Universitair Medisch Centrum Groningen. Alle primaire en secundaire microvasculaire decompressies uitgevoerd in de periode 1983–2008 werden geïncludeerd. Ter follow-up werden de patiënten telefonisch benaderd, waarbij gestandaardiseerd werd geïnformeerd naar het verloop van de pijnklachten postoperatief. Middels statusonderzoek en vervolgens een multivariate Cox regressieanalyse werden factoren onderzocht die mogelijk het succes van de operatie hebben beïnvloed. Na één jaar was 86,2% van de 294 primaire operaties succesvol; na 10 jaar was dit 68,3% en na 25 jaar 65,7%. Uit de multivariate Cox-regressieanalyse blijkt dat het succes direct postoperatief significant het succes op de lange termijn voorspelde. Voorgaande neurodestructieve ingrepen beïnvloeden de succeskans niet. De prevalentie van ernstige algemene complicaties na een craniotomie was <1%. De prevalentie van ernstige uitval van de nervus trigeminus was 2,4%. Er was geen mortaliteit in de serie. De resultaten van dit onderzoek bevestigen de effectiviteit van de microvasculaire decompressie op de lange termijn met daarbij een lage kans op complicaties. Deze resultaten onderbouwen het beleid van de afdeling neurochirurgie van het Universitair Medisch Centrum Groningen om patiënten met primaire trigeminusneuralgie en weinig comorbiditeit primair een microvasculaire decompressie aan te bieden.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015(2);116:79-86)

Thalamische hersenbloeding bij jonge Patiënten

Samenvatting

Een thalamische hersenbloeding is een ernstige aandoening met een hoge mortaliteit en een belangrijke morbiditeit. Klinisch wordt deze entiteit gekenmerkt door contralaterale sensibele stoornissen, vaak geassocieerd met een contralateraal motorisch hemibeeld en zeldzamer hemianopsie. Bij grote hematomen en/of intraventriculaire doorbraak is er vaak een verminderd bewustzijn. Bij jonge patiënten dient men, meer dan bij de oudere populatie, te denken aan vasculaire malformaties als mogelijk onderliggende oorzaak. Acute therapeutische opties zijn relatief beperkt en hebben vooral betrekking op bloeddrukbeleid, eventuele stollingscorrectie en, bij intraventriculaire doorbraak of hydrocefalie, het plaatsen van een externe ventriculaire katheter. Andere chirurgische ingrepen worden slechts zelden uitgevoerd. Endoscopische hematoomevacuatie en intraventriculaire trombolyse-instillatie, endoscopische derde ventriculostomie of endoscopische evacuatie van intraventriculair bloed bij intraventriculaire doorbraak hebben tot nu toe slechts een beperkt en onduidelijk effect op de klinische evolutie en outcome van deze aandoening.
(TIJDSCHR NEUROL NEUROCHIR 2015;116:28-25)

Het gebruik van MR-tractografie in de dagelijkse neurochirurgische praktijk

Samenvatting

Kennis van de subcorticale (functionele) anatomie is belangrijk bij de planning en uitvoering van hersenoperaties. ‘Diffusion tensor imaging’-tractografie is een non-invasieve ‘magnetic resonance imaging’-techniek die de grotere wittebaansystemen kan visualiseren en waarvan de informatie (genavigeerd) gebruikt kan worden tijdens de operatie. In dit artikel beschrijven we onze ervaringen met het opzetten van het logistieke traject dat nodig is om tractografie beschikbaar te maken voor in principe iedere hersenoperatie. Op basis van de ervaringen bij 100 patiënten concluderen we dat ‘diffusion tensor imaging’-tractografie een waardevolle aanvulling is op de dagelijkse neurochirurgische praktijk. Wegens de complexiteit van de methode adviseren wij dat de analyse wordt gedaan door mensen die hiervoor specifiek getraind zijn en dit frequent blijven doen.
(Tijdschr Neurol Neurochir 2014;115:204-11)